Κυριλλικόν γράψιμον

Ασό Βικιπαίδεια

Το κυριλλικό αλφάβητο είναι ένα αλφάβητο που χρησιμοποιείται για διάφορες ανατολικές σλαβικές και νοτιοσλαβικές γλώσσες – Λευκορωσικά, Βοσνιακά, Σερβικά, Βουλγαρικά, Σλαβομακεδονικά, Ρωσικά και Ουκρανικά –και για πολλές άλλες γλώσσες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, της Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί και για άλλες γλώσσες. Όλα τα γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου δεν χρησιμοποιούνται σε κάθε γλώσσα που χρησιμοποιεί το αλφάβητο αυτό. Με την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Ιανουαρίου του 2007, το κυριλλικό έγινε το τρίτο επίσημο αλφάβητο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ιστορία[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]

Η μορφή του αλφαβήτου προέρχεται από την πρώιμη μορφή του κυριλλικού αλφαβήτου, το οποίο είναι παράγωγο του γλαγολιτικού αλφαβήτου, μεγαλογράμματης κυρτής γραφής της οποίας η επινόηση τον 9ο αι.μ.Χ. αποδίδεται σε δυο Βυζαντινούς μοναχούς από τη Θεσσαλονίκη, τα αδέλφια Άγιο Κύριλλο και Άγιο Μεθόδιο. Αν και είναι ευρύτατα αποδεκτό ότι το γλαγολιτικό αλφάβητο επινοήθηκε από τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο, η προέλευση του κυριλλικού αλφαβήτου αποτελεί ακόμη πηγή μεγάλης αντιπαράθεσης. Παρόλο που αποδίδεται συνήθως στον Άγιο Κλεμέντιο της Οχρίδας, μαθητή του Αγίου Κύριλλου και του Αγίου Μεθόδιου από την Βουλγαρική Μακεδονία, το αλφάβητο αναπτύχθηκε πιθανότατα στην Λογοτεχνική Σχολή του Πρέσλαβ στην βορειοανατολική Βουλγαρία, όπου έχουν βρεθεί οι παλαιότερες κυριλλικές επιγραφές και χρονολογούνται από τη δεκαετία του 940. Η θεωρία ενισχύεται από το γεγονός ότι το κυριλλικό αλφάβητο αντικατέστησε σχεδόν ολοκληρωτικά το γλαγολιτικό στην βορειοανατολική Βουλγαρία στα τέλη του 10ου αι.μ.Χ., ενώ η Λογοτεχνική Σχολή της Οχρίδας–όπου εργαζόταν ο Άγιος Κλεμέντιος-συνέχισε να χρησιμοποιεί το γλαγολιτικό μέχρι τον 12ο αι.μ.Χ. Καθώς οι μαθητές των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία, είναι πιθανόν αυτά τα δυο κύρια κέντρα να ήταν τμήμα μιας ενιαίας παράδοσης.

Ορισμένοι λόγοι για την αντικατάσταση του γλαγολιτικού με το κυριλλικό αλφάβητο είναι η μεγαλύτερη απλότητα και μεγαλύτερη ευκολία χρήσης του κυριλλικού καθώς και η ομοιότητα του με το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο ήταν πολύ γνωστό στην Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία.

Υπάρχουν και άλλες θεωρίες σχετικά με την προέλευση του κυριλλικού αλφαβήτου, δηλαδή ότι το αλφάβητο δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο, ή ότι προϋπήρξε του γλαγολιτικού αλφαβήτου, αποτελώντας μεταβατικό στάδιο μεταξύ της ελληνικής και γλαγολιτικής κυρτής γραφής, αλλά αυτές οι θεωρίες έχουν διαψευστεί. Το αλφάβητο διαδόθηκε μαζί με την Παλαιά εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα, και το αλφάβητο που χρησιμοποιείται για την νέα Εκκλησιαστική Σλαβική γλώσσα στα μυστήρια της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Ανατολικής Καθολικής Εκκλησίας εξακολουθεί να έχει κοινά γνωρίσματα με την αρχική μορφή του κυριλλικού. Τους επόμενους δέκα αιώνες όμως, το κυριλλικό αλφάβητο προσαρμόστηκε στις αλλαγές της ομιλούμενης γλώσσας, ανέπτυξε τοπικές παραλλαγές για να ταιριάξει με τα χαρακτηριστικά των εθνικών γλωσσών, και τροποποιήθηκε από ακαδημαϊκές μεταρρυθμίσεις και πολιτικά διατάγματα. Σήμερα, δεκάδες γλώσσες της ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας γράφονται με το κυριλλικό αλφάβητο.

Γράμματα του αλφαβήτου[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]

Χάρτης με την γεωγραφική διασπορά του Κυριλλικού αλφαβήτου

Το κυριλλικό αλφάβητο περιλαμβάνει πολλά γράμματα αλλά δεν απαντούν όλα τα γράμματα αυτά σε όλες τις γλώσσες που γράφονται με το εν λόγω αλφάβητο. Το αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας για παράδειγμα, της πιο διαδεδομένης γλώσσας κυριλλικού αλφαβήτου, αποτελείται από 33 γράμματα. Ωστόσο, 32 είναι τα κοινά γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου, τα οποία παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα. Το γράμμα που συμπληρώνει το ρωσικό αλφάβητο είναι το φωνήεν Ë (ë), το οποίο προφέρεται ως γιό.

Κοινά γράμματα

του κυριλλικού αλφαβήτου

Κεφαλαία

γράμματα

Μικρά

γράμματα

Μεταγραφή

στα ελληνικά

А а α
Б б μπ
В в β
Г г γκ
Д д ντ
Е е γιέ
Ë  ë γιό
Ж ж ζ[1]
З з ζ
И и ι
Й й ι[2]
К к κ
Л л λ
М м μ
Н н ν
О о ο
П п π
Р р ρ
С с σ
Т т τ
У у ου
Ф ф φ
Х х χ
Ц ц τσ
Ч ч τσ
Ш ш σ
Щ щ στ
Ъ ъ γερ[3]
Ы ы ι
Ь ь ιερ[4]
Э э ε
Ю ю γιου
Я я για

Το αλφάβητο της σερβικής γλώσσας περιλαμβάνει έξι επιπρόσθετα γράμματα που δεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.

Επιπρόσθετα γράμματα

του σερβικού αλφαβήτου

Κεφαλαία

γράμματα

Μικρά

γράμματα

Μεταγραφή

στα ελληνικά

ђ ђ τζ
J j γι
Љ љ λι[5]
Њ њ νι[6]
Ћ ћ τσ
Џ џ τζ

Επίσης, το αλφάβητο της καζακικής γλώσσας περιλαμβάνει εννιά επιπρόσθετα γράμματα που δεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.

Επιπρόσθετα γράμματα

του καζακικού αλφαβήτου

Κεφαλαία

γράμματα

Μικρά

γράμματα

μεταγραφή στα ελληνικά
І і Ι
Ә ә ε
Ң ң νι
Ғ ғ γκ
Ү ү ου
Ұ ұ ου (με εμβολή)
Қ қ κα
Ө ө οε
Һ  һ χε

Επίσης, το αλφάβητο της ουκρανικής γλώσσας περιλαμβάνει τέσσερα επιπρόσθετα γράμματα που δεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.

Επιπρόσθετα γράμματα

του ουκρανικού αλφαβήτου

Κεφαλαία

γράμματα

Μικρά

γράμματα

Μεταγραφή

στα ελληνικά

Ґ ґ γκε
Є є γιε
І і  ι
Ї ї  γι

Παλαιό κυριλλικό αλφάβητο[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]

Παλαιότερα, το κυριλλικό αλφάβητο είχε περισσότερα γράμματα:

Επιπρόσθετα γράμματα
του παλαιού κυριλλικού αλφαβήτου
Γράμμα Απόδοση
A[7]
Ѥ E
Ѧ Γιους[8]
Ѫ Γιους[9]
Ѩ Γιους[10]
Ѭ Γιους
Ѯ Ξι
Ѱ Ψι
Ѳ Φιτά[11]
Ѵ Ίζιτσα
Ѷ Ίζιτσα[12]
Ҁ Κόππα
Ѹ Ουκ
Ѡ Ωμέγα
Ѿ Ωτ
Ѣ Γιατ

Δείτε επίσης[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]

  • Μεταγραφή ελληνικών και κυριλλικών χαρακτήρων
  • Απλό σύστημα για τη μεταγραφή της βουλγαρικής γλώσσας

Βιβλιογραφία[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]

  • Κρύσταλ, Ντέιβιντ. Λεξικό γλωσσολογίας και φωνητικής (Dictionary of Linguistics and Phonetics), μτφρ. Γιώργος Ξυδόπουλος, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2003.
  • Daniels, Peter και William Bright. The World's Writing Systems, Oxford University Press, Η.Π.Α. (Φεβρουάριος, 1996).
  • Matthews, Peter. The Concise Oxford Dictionary of Linguistics, Oxford University Press, 2005.
  • Nakanishi, Akira. Writing Systems of the World: Alphabets, Syllabaries, Pictograms, Charles E. Tuttle Co.; (Οκτώβριος 1990).

Παραπομπές[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]

  1. (παχύ)
  2. (βραχύ)
  3. σύμβολο διαχωρισμού σκληρού συμφώνου από επόμενο φωνήεν
  4. σύμβολο που δηλώνει ότι το προηγούμενο σύμφωνο είναι ουρανισκόφωνο (μαλακό)
  5. προφέρεται όπως το ιταλικό "gl" στην λέξη "voglio"
  6. προφέρεται όπως το ιταλικό "gn" στην λέξη "sogno" ή το ισπανικό "ñ" στην λέξη "España"
  7. γιωτοποιημένο
  8. μικρό
  9. μέγα γιωτοποιημένο
  10. μικρό γιωτοποιημένο
  11. Θήτα
  12. με διπλή βαρεία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]