Ποντιακόν λαλίαν
| Ποντιακά / Ρωμαίικα | |
|---|---|
| Συντισένατεν σην | Αζερμπαϊτζάν, Γερμανία, Γρουζία, Αρμενία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Καζακστάν, Καναδάς, Ουκρανία, Ρουσία, Τουρκία. |
| Συνολικοί ομιλητές | 1.058.068 |
| Γενετική τη γλώσσας | Ινδοευρωπαϊκά γλώσσας
|
| Επίσημα | |
| Επίσημον γλώσσαν | Πόντος (1917-1919) (παλαιάν), Σ.Σ.Σ.Δ. (παλαιάv) |
| ISO 639-3 | pnt |
| SIL | PNT |
Το ποντιακόν τη λαλίαν εκαλάτσεβαν και καλατσέβνε οι Έλλενες Ρωμαίοι τη Πόντονος. Οι απογόν' ατουν σο σημερ'νόν τη Τουρκίαν και τη Ρουσίαν λέγ'ν' ατα «ρωμαίικα» (σην Τουρκίαν: romeyika για rumca, σην Ρουσίαν: ромейка). Οι Ρωμαίοι τ' Ελλάδας λέγ'ν' ατα «ποντιακά». Έτον επίσημην γλώσσαν ση Δημοκρατίαν τη Πόντονος και σην ΣΣΣΔ[1].
Θέκεμαν
[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]Τ' οσημερνόν τ' επίσημον νούνισμαν λεει το ποντιακόν η λαλίαν εν παρακλάδ τ' αρχαίου τ' ελλενιστικού τη Κοινής κι αποκουμπισκάται σα ιωνικά τ' ελλενικά. Έχ' απές λεχτικόν και γραμματικήν ασ' άλλα γλώσσας, άμον τ' οθωμανικόν ('κ εν τα τούρκικα τ' οσημερνού τη Τουρκίας), το ρούσικον κι άλλα γλώσσας τη Καύκασονος.
Ο γλωσσολόγον ο Μανόλης ο Τριανταφυλλίδης, χωρίζ' ατη σε τρία ιδιωματικά ομάδας:
- τ' οινουντιακά ιδιώματα ασα τόπε τ' Οινόης (τουρκ. Ünye, επηρεάσταν πολλά ασα νεοελλενικά)
- τραπεζουντιακά ιδιώματα (επηρεάσταν ολίγον ασα νεοελλενικά)
- χαλδιώτικα ιδιώματα (επηρεάσταν πολλά ασ' οθωμανικά τα τούρκικα)
Ασ' άλλ τη μερέαν πα σα παλαιά τα χρόναι πολλοί ελογαρίαζαν πως το ποντιακόν η λαλία εν ιδιαίτερον ελλενικόν γλώσσαν. Αέτς λ.χ. ο Κώστας Τοπχαράς έγραψεν σο βιβλίονατ Ι Γραματικι Τι Ρομεικυ Τι Ποντεικυ Τι Γλοςας, το ποντιακόν η λαλίαν ανεπτύχτεν σε διαφορετικά κοινωνικο-οικονομικά συνθήκας κι εδιαμόρφωσεν τατεινεθή λεχτικόν, φτογκολογίαν κλπ που διαφέρνε αση δημοτικήν και το λεχτικόνατς κι επηρεάστεν ασά ξενικά τα γλώσσας άμον ντο ίνεται σ' ούλαι τα γλώσσας, ακόμαν και σην δημοτικήν.[2] Ο ρωμαίικον ο ποιητής και μεταφραστής Λεόντιος Κυριάκοβ ασην Ουκρανίαν έγραψεν πως τα ρωμαίικα τ' Ουκρανίας χωρίζνε αση δημοτικήν το καλατσέβνε σην Ελλάδαν, άμα τα δύα γλώσσας ένι καρδιακά αδέρφια κι έχνε έναν αρχαίον μάναν.[3]
Αλφάβητον
[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]Τα ρωμαίικα τη Πόντονος 'κ έχνε επίσημον αλφάβητον, άμα πολλοί Ρωμαίοι κουλανεύνε τ' ελλενικά τα γράμματα και θέκνε και διακριτικά για προφέρνε σωστά τα φτόγκους ατοί 'π δεαβάζνατα. Οι Ρωμαίοι τη Τουρκίας και σα παλαιά δημοκρατίας τη Σ.Σ.Σ.Δ. κουλανεύνε τ' ατεινέτερα τα γράμματα.
Ο Κώστας Τοπχαράς εποίκεν κι εκουλενέυτεν σα βιβλίανατ ιδιαίτερον ποντιακόν αλφάβητον, το «φωνητικόν αλφάβητον» το οποίον αποκουμπισκάται σα ελλενικά τα γράμματα. Επλοποίησεν την ορθογραφίαν «τ' ιστορικού τ' αλφάβητου», εφήκεν τα «περισσά» τα γράμματα και σημείον για τον τόνον 'κ έβαζεν. Εκράτησεν το Υ, το οποίο προφέρκεται ΟΥ [u]. Τα Ξ και Ψ μεταβάλκουνταν σε ΚΣ και ΠΣ για να «λείπ' η σύγχιση». Κιαραέτς επέμνεν το αλφάβητον με τα ακόλουθα γράμματα:[4]
| Φωνητικόν αλφάβητον |
Τούρκικον αλφάβητον |
Ρούσικον αλφάβητον |
IPA | Παράδειγμαν |
|---|---|---|---|---|
| Α α | A a | А а | [a] | ρομεικα, romeyika, ромейка |
| Β β | V v | В в | [v] | κατιβενο, kativeno, кативено |
| Γ γ | Ğ ğ | Г г | [ɣ] [ʝ] | γανεβο, ğanevo, ганево |
| Δ δ | DH dh | Д д | [ð] | δοντι, dhonti, донти |
| Ε ε | E e | Е е | [e] | εγαπεςα, eğapesa, егапеса |
| Ζ ζ | Z z | З з | [z] | ζαντος, zantos, зантос |
| ΖΖ ζζ | J j | Ж ж | [ʒ] | πυρζζυας, burjuvas, буржуас |
| Θ θ | TH th | С с, Ф ф, Т т | [θ] | θεκο, theko, теко |
| Ι ι | İ i | И и | [i] | τοςπιτοπον, tospitopon, тоспитопон |
| Κ κ | K k | К к | [k] | καλατζεμαν, kalaceman, калачеман |
| Λ λ | L l | Л л | [l] | λαλια, lalia, лалиа |
| Μ μ | M m | М м | [m] | μανα, mana, мана |
| Ν ν | N n | Н н | [n] | ολιγον, oliğоn, олигон |
| Ο ο | O o | О о | [o] | τεμετερον, temeteron, теметерон |
| Π π | P p | П п | [p] | εγαπεςα, eğapesa, егапеса |
| Ρ ρ | R r | Р р | [ɾ] | ρομεικα, romeyika, ромейка |
| Σ ς | S s | С с | [s] | καλατζεπςον, kalacepson, калачепсон |
| ΣΣ ςς | Ş ş | Ш ш | [ʃ] | ςςερι, şeri, шери |
| Τ τ | T t | Т т | [t] | νοςτιμεςα, nostimesa, ностимеса |
| ΤΖ τζ | C c | Ч ч | [ʤ] | καλατζεμαν, kalaceman, калачеман |
| ΤΣ τς | Ç ç | Ц ц | [tʃ] | μανιτςα, maniça, маница |
| Υ υ | U u | У у | [u] | νυς, nus, нус |
| Φ φ | F f | Ф ф | [f] | εμορφα, emorfa, эморфа |
| Χ χ | H, KH (sert H) | Х х | [x] | χαςον, hason, хасон |
Αναφοράντας
[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]- ↑ [1]
- ↑ Τοπχαράς, Κ. 1928, 1932: Ι Γραματικι Τι Ρομεικυ Τι Ποντεικυ Τι Γλοςας. Ρόστοβ-Ντον, σελ. 18-19 ISBN 960-343-448-5
- ↑ Λεόντιος Κυριάκοβ, Ρωμιός ποιητής της Ουκρανίας ασον έργονατ: «ΚΑΛΥΣΉΝ», Donbas 1995.
- ↑ Τοπχαράς, Κ.: Ι Γραματικι Τι Ρομεικυ Τι Ποντεικυ Τι Γλοςας, σελ. 2-5.
Συνδέζμ
[άλλαξον | επεξεργασία κώδικα]- Ethnologue.com
- Pontos Kültürü - Το βιβλίον τη Ομέρ Ασάν online σην ptolemaida.net
- Ocena.info - Σελίδαν τη ρωμαίικου χωρί τ' Ότσενας, σην Τραπεζούνταν σουμά (σα ποντιακά, με τούρκικα γράμματα)